Torfowiska, mokradła, błota
Czy torfowisko i bagno to jedno i to samo? Nie do końca. Potocznie, wszystkie podmokłe tereny zwykliśmy nazywać bagnami. Torfowiska są jednym z typów mokradeł, które odróżnia charakterystyczna roślinność czy zachodzące tam procesy akumulacji osadów. Najczęściej występują w miejscach stale podmokłych, takich jak doliny rzeczne czy niecki. W Polsce możemy spotkać różne typy torfowisk. Najrzadsze to torfowiska wysokie – znajdują się głównie w północnej Polsce. Niestety, większość z nich została osuszona i przekształcona pod tereny rolnicze. Torfowiska niskie stanowią ponad 90% wszystkich torfowisk w Polsce. Największe występują w okolicach Biebrzy i Narwii. Charakteryzują się bujną roślinnością i występowaniem wielu rzadkich gatunków fauny i flory. Torfowiska przejściowe powstają za sprawą wód opadowych, a spotkać je można m.in. w Wigierskim Parku Narodowym.
Moc torfowisk
Zaprzestanie osuszania torfowisk jest kluczowe dla utrzymania różnorodności biologicznej. Z raportu “Torfowiska a klimat” dowiadujemy się o ich niezwykłej mocy i pozytywnym wpływie na ekosystem. Są one naturalnym filtrem wód, przechwytują szkodliwe substancje oraz neutralizują związek azotu i fosforu. Regulują klimat, niwelując węgiel atmosferyczny – złoża torfu zatrzymują asymilowany przez rośliny węgiel. Dodatkowo, są oazą dla zwierząt i roślin. Na torfowiskach najczęściej spotkać można ptaki, które szukają tam jedzenia oraz miejsca lęgowego. Najbardziej charakterystyczne należą do rodziny bekasowatych (np. kszyk, kulik wielki). Przy odrobinie szczęścia na podmokłych terenach można dostrzec pięknego bociana czarnego czy zagrożonego wyginięciem derkacza. Po torfowiskach często przechadzają się łosie i sarny, a swoje tamy budują tam bobry. Torfowiska porastają liczne mchy (torfowce), trawy (turzyce) czy wełniaki, faktycznie wyglądające jak kępki wełny. Dodatkowo, występują rzadkie gatunki, np.: będąca pod ochroną brzoza niska, mięsożerna rosiczka oraz storczyki.
Niekorzystne skutki osuszania
Szacuje się, że w Polsce osuszono około 90% bagien. Stale przekształca się je w lasy gospodarcze czy tereny rolnicze. Ten proces znacznie przyspieszył pod koniec ubiegłego wieku – rozwój rolnictwa wymusił masowe osuszanie torfowisk. Dodatkowo, zwiększyło się wydobycie torfu, dawniej stosowanego jako materiał opałowy, aktualnie wykorzystywany do produkcji nawozów. Osuszanie torfowisk jest łatwym procesem – wystarczy wykopać rowy melioracyjne, którymi odprowadza się wodę. Niestety, skutki takich działań są bardzo niekorzystne dla środowiska. Torfowiska są magazynami węgla, osuszając je, przyczyniamy się do ocieplenia klimatu. Torf potrzebuje wody, bez niej zaczyna się rozkładać. To z kolei, ostatecznie może doprowadzić do spalania torfu, który emituje metan oraz ogromne ilości dwutlenku węgla. Roczna emisja CO2 na skutek naruszania torfowisk odpowiada 10% emisji z energetyki i przemysłu. Takie dane otwierają oczy.
Jak chronić tereny podmokłe
Autorzy tekstu “Torfowiska z bliska” zwracają uwagę na dwie możliwości ochrony – czynną oraz bierną. Najskuteczniejszym biernym sposobem ochrony torfowisk jest uwzględnianie ich na terenach chronionych, np. parków narodowych czy obszarów Natura 2000. Ochronę czynną stosuje się, gdy podtrzymanie torfowisk wymaga ingerencji człowieka, np. koszenia czy dbanie o usuwanie niekorzystnych czynników hamujących rozrost terenów podmokłych. Niektóre kraje decydują się na ponowne nawadnianie osuszonych terenów. Skutki takich zabiegów są jednak kwestionowane – badania pokazały, że powtórnie nawodnione torfowiska różnią się roślinnością czy cechami torfu. Co możemy zrobić jako jednostki? Na pewno użytkować tereny podmokłe z głową, nie zrywać chronionej roślinności, nie wchodzić na torfowiska czy ograniczyć kupowanie produktów z torfem. Istotne jest również szerzenie świadomości, niewiele osób zdaje sobie sprawę, jak wielki wpływ mają torfowiska na środowisko.
Do walki o różnorodność biologiczną przystąpiło również TerGo, dzięki któremu powstał niniejszy artykuł. TerGo połączyło siły z Centrum UNEP/GRID-Warszawa, które od lat realizuje misję Programu Narodów Zjednoczonych ds. Środowiska, dbając o klimat i zrównoważony rozwój. Ich wspólne działania mają na celu ochronę i odbudowę torfowisk. Już teraz, decydując się na >> ekopakiety<< TerGo, można wybrać opcję wspierania bioróżnorodności. To jeden z pomysłów na to, co my jako jednostki możemy zrobić w kierunku neutralizacji śladu węglowego.
Źródła:
Jabłońska , E., Dzierża, P., Górski , M., & Sobociński , W. (2004). Torfowiska z bliska – czyli co ciekawego kryje moja okolica. Ekologia Torfowisk i Ochrona Przyrody Terenów Podmokłych.
Kotowski, W. (2021). Bagna, ludzie, klimat . Centrum Ochrony Mokradeł .
Siuchno, M., Karczewski, J., & Pilarska, A. (n.d.). Bagno bagnu nierówne . Bagna są dobre. Retrieved April 4, 2022, from https://bagnasadobre.pl/artykul/bagno-bagnu-nierowne/#:~:text=Mianem%20bagien%20zwykli%C5%9Bmy%20okre%C5%9Bla%C4%87%20wszelkie,okres%2C%20nawet%20przez%20ca%C5%82y%20rok.
Torfowiska a klimat. Bagna.pl. (n.d.). Retrieved April 4, 2022, from https://bagna.pl/zglebiaj-wiedze/torfowiska-a-klimat
Torfowisko. Torfowisko – Encyklopedia pwn – źródło wiarygodnej I Rzetelnej Wiedzy. (n.d.). Retrieved April 4, 2022, from https://encyklopedia.pwn.pl/haslo/torfowisko;3988185.html
Wikimedia Foundation. (2022, January 4). Torfowisko. Wikipedia. Retrieved April 4, 2022, from https://pl.wikipedia.org/wiki/Torfowisko
